Είναι η περιοχή του αμφιβληστροειδούς με την μεγαλύτερη σημασία για την όρασή μας. Βρίσκεται στο κεντρικό του τμήμα, έχει στρογγυλό ή ελλειπτικό σχήμα και κιτρινωπό χρώμα. Στο κεντρικό της μέρος δημιουργείται ένα κοίλωμα (λακούβα). Η ωχρά κηλίδα είναι υπεύθυνη για την κεντρική όραση. Με αυτή διακρίνουμε λεπτομέρειες, βλέπουμε χρώματα, και ξεχωρίζουμε αποχρώσεις. Όταν διαβάζουμε, όταν γράφουμε, όταν οδηγούμε, όταν κάνουμε κάποια λεπτή δουλειά γενικότερα, τότε χρησιμοποιούμε κυρίως την ωχρά κηλίδα. Καταλαβαίνουμε λοιπόν, πως οποιαδήποτε βλάβη στην ευαίσθητη αυτή περιοχή επηρεάζει την κεντρική όραση και γρήγορα γίνεται αντιληπτή (σε αντίθεση με το Γλαύκωμα, όπου επηρεάζεται η περιφερική όραση και η απώλειά της δεν γίνεται αντιληπτή αμέσως).
ΩΧΡΟΠΑΘΕΙΕΣ-ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΙΤΙΕΣ
Οι ωχροπάθειες αποτελούν το σύνολο των παθήσεων της ωχράς κηλίδας. Είναι πολλές και η αιτιολογία τους ποικίλλει. Το μεγαλύτερο ποσοστό των περιστατικών οφείλεται στην εκφύλιση λόγω μεγάλης ηλικίας, αλλά σημαντικό ρόλο παίζει και ο Σακχαρώδης Διαβήτης. Οι νεανικές ωχροπάθειες έχουν συνήθως γενετικά αίτια. Επίσης, παλαιότερο οφθαλμικό τραύμα ή επέμβαση είναι δυνατό να προκαλέσουν αλλοιώσεις και βλάβη στην ωχρά κηλίδα. Τέλος, είναι αποδεδειγμένο ότι το κάπνισμα, η διατροφή, η παχυσαρκία, η υπεριώδης ακτινοβολία και η κληρονομικότητα παίζουν ρόλο στην εμφάνιση και την εξέλιξη της ωχροπάθειας.
ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ
Ανάλογα με το μέγεθος και την σοβαρότητα της βλάβης, τα συμπτώματα μπορεί να είναι ήπια ή και πιο σοβαρά. Μπορεί να κυμαίνονται από μια μικρή αλλοίωση/παραμόρφωση στην κεντρική εικόνα, μέχρι και ένα μεγάλο κεντρικό σκότωμα/θάμβος. Η όραση μειώνεται, και περιορίζεται η ευαισθησία αντίθεσης (contrast sensitivity). Σε προχωρημένες περιπτώσεις όπου η καταστροφή της κεντρικής όρασης είναι πολύ μεγάλη, αυτό που μένει στον ασθενή είναι η περιφερική όραση, οπότε είναι αναγκασμένος να προσαρμόσει την καθημερινότητά του χρησιμοποιώντας μόνο αυτή.
ΔΙΑΓΝΩΣΗ
Η διάγνωση γίνεται κυρίως με 3 τρόπους: Βυθοσκόπηση, Φλουοροαγγειογραφία, και OCT (Οπτική Τομογραφία Συνοχής).
Αρχικά ξεκινάμε με βυθοσκόπηση, δηλαδή τον έλεγχο του βυθού σε σχισμοειδή λυχνία, για την προσεκτική παρατήρηση του κεντρικού αμφιβληστροειδούς και της ωχράς κηλίδας. Ελέγχουμε για ύπαρξη οιδήματος στην ωχρά, αιμορραγίες, νεοαγγείωση, εξιδρώματα, μεμβράνες κ.α.
Η φλουοροαγγειογραφία είναι μια εξειδικευμένη διαγνωστική εξέταση για την ωχρά κηλίδα. Γίνεται με την ενδοφλέβια έγχυση μιας ειδικής χρωστικής, η οποία φτάνει στα αγγεία του αμφιβληστροειδούς και με ειδική απεικόνιση γίνεται η χαρτογράφηση της βλάβης. Η αγγειογραφία είναι πολύ χρήσιμη στην διάγνωση της ωχροπάθειας, αλλά και στην περαιτέρω θεραπευτική αντιμετώπιση.
Το OCT (Οπτική Τομογραφία Συνοχής) είναι η πλέον αξιόπιστη, γρήγορή και εύκολη (μη επεμβατική). Με αυτή την εξέταση έχουμε απεικόνιση του αμφιβληστροειδούς στην περιοχή της ωχράς κηλίδας σε κυτταρικό επίπεδο, βλέπουμε δηλαδή τις διαφορετικές κυτταρικές στοιβάδες του αμφιβληστροειδούς. Οποιαδήποτε αλλοίωση στην δομή/αρχιτεκτονική της ωχράς γίνεται εύκολα αντιληπτή, όπως η παρουσία υγρού (οίδημα), τα εξιδρώματα και πολλά άλλα. Με το OCT,αλλά και την αγγειογραφία, μπορούμε να βρούμε αλλοιώσεις που δεν θα βρίσκαμε με την βυθοσκόπηση. Οι εξετάσεις αυτές μας βοηθούν στην διάγνωση και την κατάταξη των ωχροπαθειών σε διαφορετικές μορφές. Οι σημαντικότερες είναι οι εξής:
ΗΛΙΚΙΑΚΗ ΕΚΦΥΛΙΣΗ ΩΧΡΑΣ-ΗΕΩ
Η Ηλικιακή Εκφύλιση Ωχράς, ή ΗΕΩ, εμφανίζεται σε ηλικιωμένα άτομα και χωρίζεται σε 2 τύπους.
Η ξηρή μορφή είναι η πιο διαδεδομένη. Τα συμπτώματα είναι ήπια, και συνήθως παραμένει σε τέτοια κατάσταση.
Η υγρή μορφή είναι πιο επικίνδυνη. Τα συμπτώματα είναι πιο σοβαρά, η εξέλιξη μπορεί να είναι γρήγορη, και μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφή των φωτοϋποδοχέων της ωχράς (κωνία), και ολική απώλεια της κεντρικής όρασης.
ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Σε παθήσεις τέτοιου είδους, όπου καταστρέφονται νευρικά κύτταρα, είναι δύσκολο να επανακτήσουμε την όραση που χάσαμε. Μπορεί να επιτευχθεί μια μικρή βελτίωση, αλλά μετά από ένα χρονικό διάστημα να έχουμε επιδείνωση. Σήμερα, η θεραπεία στοχεύει περισσότερο στην σταθεροποίηση της κατάστασης και την αποτροπή περαιτέρω επιδείνωσης.
Γενικά, η διατροφή, η διακοπή του καπνίσματος και η σωματική άσκηση, η ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης και του σακχάρου, καθώς και η προστασία των ματιών από τις υπεριώδεις ακτινοβολίες του ήλιου, είναι βασικές προϋποθέσεις για την υγεία των ματιών, και της ωχράς κηλίδας συγκεκριμένα. Τα διατροφικά συμπληρώματα με Ω3 λιπαρά, βιταμίνες Α και D, ψευδάργυρο κ.α, μαζί με τα παραπάνω βοηθούν ιδιαίτερα στην ξηρή ΗΕΩ.
Οι συνεδρίες Laser φωτοπηξίας χρησιμοποιούνται στην υγρή ΗΕΩ και σε άλλες περιπτώσεις (Διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια, φλεβικές αποφράξεις). Μια ακτίνα μεγάλης θερμοκρασίας καίει και καταστρέφει το σημείο του αμφιβληστροειδούς που στοχεύουμε, περιορίζοντας την περαιτέρω επιδείνωση.
Όμως, η θεραπεία επιλογής τα τελευταία χρόνια έχει αποδειχθεί η ενδοϋαλοειδική έγχυση ειδικών φαρμάκων, τα οποία σταματάνε την εξέλιξη της νόσου (μερικές φορές έχουμε και μια μικρή βελτίωση) και σταθεροποιούν την κατάσταση. Το θεραπευτικό σχήμα που μπορούμε να ακολουθήσουμε ποικίλλει, αλλά σε γενικές γραμμές ξεκινάμε με μια ενδοϋαλοειδική έγχυση κάθε μήνα, για 3 ή περισσότερους μήνες. Στη συνέχεια διακόπτουμε τις εγχύσεις και παρακολουθούμε την εξέλιξη της κατάστασης. Ανάλογα με την οπτική οξύτητα, τα στοιχεία από το OCT και την βυθοσκόπηση, συνεχίζουμε μόνο την παρακολούθηση ή επαναλαμβάνουμε τις εγχύσεις για 1-3 μήνες.
ΑΛΛΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΗΣ ΩΧΡΑΣ ΚΗΛΙΔΑΣ
Διαβητικό οίδημα της ωχράς: Παρατηρείται στο πλαίσιο διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας, σε διαβητικούς ασθενείς με αρρύθμιστο σάκχαρο. Αντιμετωπίζεται με laser φωτοπηξία και ενδοϋαλοειδικές εγχύσεις, πρώτα απ’όλα όμως, ο ασθενής πρέπει να ρυθμίσει το σάκχαρό του. Αλλιώς τα προβλήματα θα συνεχίσουν να παρουσιάζονται.
Οπή ωχράς: Το εσωτερικό του ματιού περιέχει ένα διαυγές gel, το υαλοειδές σώμα, το οποίο βρίσκεται κολλημένο σε διάφορα σημεία στον αμφιβληστροειδή. Με την πάροδο της ηλικίας το υαλοειδές συρρικνώνεται και αρχίζει να δημιουργεί έλξεις (να τραβάει) σε διάφορα μέρη του αμφιβληστροειδούς. Στις περισσότερες περιπτώσεις το υαλοειδές απλά ξεκολλάει από τον αμφιβληστροειδή. Όμως σε κάποια σημεία όπου η πρόσφυση είναι πιο έντονη, ο αμφιβληστροειδής μπορεί να σκιστεί. Όταν αυτό συμβεί στην περιοχή της ωχράς κηλίδας, δημιουργείται οπή. Ανάλογα με το στάδιο και την σοβαρότητα, τα συμπτώματα ποικίλλουν. Αρχικά μπορεί να είναι μια μικρή αλλοίωση στην όραση, όμως αν η κατάσταση προχωρήσει τότε και η οπτική οξύτητα μειώνεται αρκετά. Η οπή ωχράς εμφανίζεται σε ηλικιωμένους ασθενείς, και ενώ στα αρχικά στάδια μπορούμε απλά να παρακολουθούμε τον ασθενή, αν διαπιστώσουμε επιδείνωση τότε η αντιμετώπιση είναι χειρουργική.
Επιαμφιβληστροειδική μεμβράνη: Μερικές φορές, επάνω στην περιοχή της ωχράς κηλίδας προσκολλάται μια διαφανής μεμβράνη, σαν σελοφάν. Αυτή η μεμβράνη μπορεί να μην προκαλεί κάποιο πρόβλημα, αν όμως αρχίσει να τραβάει και να συρρικνώνει τον αμφιβληστροειδή, τότε τα συμπτώματα γίνονται πιο έντονα, τα αντικείμενα φαίνονται παραμορφωμένα, η όραση ελαττώνεται κ.α. Η έντονη έλξη της μεμβράνης μπορεί να σκίσει τον αμφιβληστροειδή στην περιοχή της ωχράς κηλίδας, δημιουργώντας οπή ωχράς. Η θεραπεία είναι χειρουργική μόνο όταν η μεμβράνη δημιουργεί έντονη έλξη και υπάρχει κίνδυνος ρήξης (οπή). Σε διαφορετική περίπτωση, απλά παρακολουθούμε την περιοχή με OCT και βυθοσκόπηση.
