ΜΥΩΠΙΑ, ΥΠΕΡΜΕΤΡΩΠΙΑ, ΑΣΤΙΓΜΑΤΙΣΜΟΣ, ΠΡΕΣΒΥΩΠΙΑ
ΜΥΩΠΙΑ
Στην μυωπία επηρεάζεται κυρίως η μακρινή όραση. Το μυωπικό μάτι είναι ελαφρώς μεγαλύτερο από το φυσιολογικό, για τον λόγο αυτό συνδέεται με την σωματική ανάπτυξη. Εμφανίζεται συνήθως στην παιδική ή εφηβική ηλικία, και έχει την τάση να αυξάνεται περίπου όσο διαρκεί η σωματική ανάπτυξη. Γύρω στην ηλικία των 20-25 ετών σταματάει και σταθεροποιείται (αν συνεχίσει να αναπτύσσεται ανεξέλεγκτα τότε μιλάμε για παθολογικά υψηλή μυωπία). Η μυωπία γίνεται εύκολα αντιληπτή, γιατί ακόμα και με ένα βαθμό (ή και 0,75 ακόμα) ο μύωπας καταλαβαίνει ότι δεν βλέπει καλά μακριά. Η κληρονομικότητα παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της μυωπίας, όπως επίσης και εξωτερικοί παράγοντες σαν το περιβάλλον και την διατροφή. Έχει παρατηρηθεί ότι η μυωπία εμφανίζεται συχνά στην εφηβική ηλικία (12-17 ετών), όταν οι νέοι έχουν πολύ διάβασμα και σε συνδυασμό με την πολύωρη έκθεση σε ακτινοβολία από τις οθόνες (κινητά, tablet, laptop κτλ.) τα μάτια τους δέχονται μεγάλη πίεση. Η κακή και ελλιπής διατροφή έχει αποδειχτεί ότι έχει σχέση με την εμφάνιση και την κακή πρόγνωση της διαθλαστικής αυτής ανωμαλίας. Οπότε η σωστή και ολοκληρωμένη διατροφή παίζει σπουδαίο ρόλο στην υγεία των ματιών και της όρασής μας. Το σημαντικότερο θρεπτικό συστατικό για τα μάτια μας γενικότερα είναι τα Ω3 λιπαρά (εκτός από την μυωπία και τις άλλες διαθλαστικές ανωμαλίες, τα Ω3 λιπαρά βοηθούν στο Γλαύκωμα, στις παθήσεις της Ωχράς κηλίδας, στην ανάπτυξη και τη διατήρηση της υγείας των ματιών μας). Τροφές πλούσιες σε Ω3 είναι τα λιπαρά ψάρια (σολομός, σαρδέλες κτλ.), οι ξηροί καρποί, σκευάσματα όπως το μουρουνέλαιο κ.α.
ΥΠΕΡΜΕΤΡΩΠΙΑ
Στην υπερμετρωπία επηρεάζεται τόσο η κοντινή όσο και η μακρινή όραση, κυρίως όμως σε περιπτώσεις όπου υπάρχουν αρκετές διοπτρίες (αρκετοί βαθμοί). Όταν η υπερμετρωπία είναι μικρή, τότε το μάτι μας μπορεί να την διορθώνει από μόνο του (προσαρμογή). Αυτή η διόρθωση γίνεται περισσότερο όσο είμαστε νέοι (οι μύες που κάνουν την προσαρμογή-focus είναι πιο ισχυροί), και συνήθως όσο μεγαλώνουμε κάποια τέτοια μικρά διαθλαστικά σφάλματα βγαίνουν στην επιφάνεια, επειδή το μάτι μας σιγά σιγά ‘’κουράζεται’’. Στην υπερμετρωπία το μάτι είναι ελαφρώς μικρότερο (σε αντίθεση με την μυωπία). Και εδώ η διάθλαση μπορεί να μεταβάλλεται όσο διαρκεί η σωματική ανάπτυξη, μόνο που συνήθως στην υπερμετρωπία οι βαθμοί πέφτουν όσο το παιδί μεγαλώνει. Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή, γιατί η υπερμετρωπία συνδέεται συχνά με στραβισμό και αμβλυωπία (τεμπέλικο μάτι). Η κατάσταση σταθεροποιείται στην ίδια ηλικία(20-25 έτη), και ο ρόλος της κληρονομικότητας, του περιβάλλοντος και της διατροφής είναι ίδιος με την μυωπία.
ΑΣΤΙΓΜΑΤΙΣΜΟΣ-ΚΕΡΑΤΟΚΩΝΟΣ
Στον αστιγματισμό δεν μπορούμε να δούμε τα αντικείμενα με ευκρίνεια. Για παράδειγμα, όταν γράφουμε με μολύβι σε χαρτί και κατά λάθος περάσουμε το χέρι μας από επάνω, τότε αυτά που γράψαμε γίνονται πιο θολά, μουτζουρώνουν. Έτσι περίπου βλέπει κάποιος που έχει αστιγματισμό. Ο αστιγματισμός οφείλεται σε ανωμαλίες αλλοιώσεις του κερατοειδούς. Ο κερατοειδής είναι η εξωτερική διαφανής μεμβράνη του ματιού. Είναι κυρτός και λείος, σαν κομμάτι από μια σφαίρα. Όταν υπάρχουν αλλοιώσεις/ανωμαλίες στην επιφάνειά του, τότε το φως που περνάει από μέσα δημιουργεί αλλοιωμένες εικόνες (παραθλάσεις). Ο αστιγματισμός δεν μεταβάλλεται με την ηλικία, αλλά παραμένει ίδιος. Στην περίπτωση που αλλάζει και μεγαλώνει, συνήθως σε έναν νέο άνθρωπο, επηρεάζοντας αρνητικά την όραση, αλλάζοντας το σχήμα του κερατοειδούς αλλά και του ματιού γενικότερα, μαζί με διάφορες ενοχλήσεις (τσούξιμο, αίσθηση ξένου σώματος και ξηρότητας, θάμβος, γενικότερη ευαισθησία), τότε μιλάμε για μια παθολογική κατάσταση που ονομάζεται Κερατόκωνος και αν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως, μπορεί να οδηγήσει μέχρι και σε καταστροφή του κερατοειδούς και απώλεια της όρασης. Σε τέτοιο ενδεχόμενο, η μόνη λύση είναι η μεταμόσχευση κερατοειδούς. Ο κερατόκωνος, ανάλογα σε πόσο προχωρημένο στάδιο βρίσκεται, μπορεί να αντιμετωπιστεί με γυαλιά, με ειδικούς φακούς επαφής, με ένθεση ειδικών δακτυλίων μέσα στον κερατοειδή (ICRS-Intrastromal Corneal Ring Segments),με διασύνδεση κολλαγόνου (Corneal Cross-Linking μια αξιόλογη μέθοδος , όπου με χρήση βιταμίνης Β12 και υπεριώδους ακτινοβολίας ενδυναμώνονται οι ίνες του κολλαγόνου του κερατοειδούς κάνοντας τον πιο σκληρό. Έτσι ‘’παγώνει’’ οποιαδήποτε εξέλιξη του κερατόκωνου, σταθεροποιώντας την κατάσταση), και τέλος με μεταμόσχευση κερατοειδούς (μερικού ή ολικού πάχους).
ΠΡΕΣΒΥΩΠΙΑ
Η πρεσβυωπία είναι μια διαθλαστική ανωμαλία η οποία εμφανίζεται συνήθως γύρω στα 40-45 έτη, και αυξάνεται σταδιακά μέχρι τα 60 έτη όπου και σταθεροποιείται. Στην πρεσβυωπία επηρεάζεται η κοντινή όραση εξαιτίας κούρασης/χαλάρωσης του μηχανισμού της προσαρμογής. Εμφανίζεται σε όλους τους ανθρώπους, ανεξάρτητα από το αν χρησιμοποιούν πολύ την κοντινή όραση ή καθόλου. Ένας ηλικιωμένος άνθρωπος που έχει πρεσβυωπία δεν είναι εντελώς ανήμπορος να δει κοντά π.χ χωρίς γυαλιά, αλλά όσο περνάνε τα χρόνια και μεγαλώνει, θα δυσκολεύεται όλο και περισσότερο για να διαβάσει ή να γράψει για αρκετή ώρα. Αν πρόκειται για να διαβάσει τους μόνο τίτλους μιας εφημερίδας, τότε δεν θα έχει πρόβλημα. Αν όμως θελήσει να διαβάσει ένα μεγάλο άρθρο στην εφημερίδα αυτή χωρίς π.χ γυαλιά, τότε μετά από λίγο θα αρχίσει να θολώνει η όραση, να κουράζεται και στο τέλος θα πονοκεφαλιάσει.
ΠΩΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΝΤΑΙ ΟΙ ΔΙΑΘΛΑΣΤΙΚΕΣ ΑΝΩΜΑΛΙΕΣ
Όλες οι διαθλαστικές ανωμαλίες διορθώνονται με τους ίδιους τρόπους.
ΓΥΑΛΙΑ
Τα γυαλιά αποτελούν τον παλαιότερο τρόπο διόρθωσης, και τον λιγότερο επεμβατικό επίσης. Με τα γυαλιά δεν ακουμπάμε καθόλου το μάτι, οπότε δεν αλλοιώνεται καθόλου η επιφάνειά του. Έτσι όσοι φοράνε μόνο γυαλιά γλιτώνουν από τις ενοχλήσεις της ξηροφθαλμίας, που συνοδεύουν τους χρήστες φακών επαφής ή τους πρώτους μήνες μετά από διαθλαστική χειρουργική. Οι σύγχρονοι φακοί των γυαλιών έχουν εξελιχθεί πολύ, βελτιώνοντας την ποιότητα όρασης. Τα πολυεστιακά γυαλιά είναι πολύ πρακτικά σε μεγαλύτερους ανθρώπους με πρεσβυωπία, δίνοντάς τους την δυνατότητα να βλέπουν μακριά και κοντά με ένα ζευγάρι γυαλιά.
ΦΑΚΟΙ ΕΠΑΦΗΣ
Οι φακοί επαφής απευθύνονται σε αυτούς που δεν είναι ικανοποιημένοι με τα γυαλιά, είτε λόγω του περιορισμού του οπτικού πεδίου, είτε λόγω του βάρους, είτε για κοσμητικούς λόγους. Υπάρχουν πολλά είδη φακών επαφής: μαλακοί ή σκληροί, ημερήσιοι, μηνιαίοι ή ετήσιοι, χρωματιστοί, σφαιρικοί ή τορικοί (φακοί που περιέχουν και αστιγματισμό, εκτός από μυωπία/υπερμετρωπία), πολυεστιακοί, θεραπευτικοί κ.α. Το πιο σημαντικό πράγμα που πρέπει να θυμάται κάποιος που χρησιμοποιεί φακούς επαφής, είναι να τηρεί τους κανόνες υγιεινής. Πλένουμε πάντα τα χέρια, αλλάζουμε το υγρό στην θήκη κάθε φορά που θα βγάλουμε/βάλουμε τον φακό, δεν χρησιμοποιούμε τους φακούς για μεγαλύτερο διάστημα απ’όσο πρέπει (π.χ δεν χρησιμοποιούμε τους μηνιαίους για 6 μήνες), προσπαθούμε να μην φοράμε τους φακούς για πολλές ώρες συνεχόμενα, ξεκουράζουμε τα μάτια μας φορώντας γυαλιά όσο περισσότερο μπορούμε, και χρησιμοποιούμε καθημερινά φυσικά δάκρυα για ενυδάτωση. Ο κερατοειδής σε άτομα που χρησιμοποιούν φακούς επαφής, αφυδατώνεται και αλλοιώνεται. Αυτό προκαλεί και εξωτερικές ενοχλήσεις όπως τσούξιμο, αίσθηση ξένου σώματος (ή άμμου), παροδικό θάμβος, κοκκίνισμα κ.α. Ένας ξερός οφθαλμός είναι περισσότερο ευαίσθητος σε αλλεργικές ενοχλήσεις και μπορεί να τραυματιστεί με το παραμικρό. Επίσης, όταν απουσιάζει η δακρυική στοιβάδα, ο κερατοειδής δεν προστατεύεται και μπορεί να προσβληθεί από διάφορα μικρόβια, προκαλώντας επιπεφυκίτιδες, αποστήματα κτλ. Όποιος φοράει φακούς επαφής λοιπόν, θα πρέπει να βάζει οπωσδήποτε μια σταγόνα δάκρυ 1-2 λεπτά πριν βάλει τον φακό, και μόλις τον βγάλει, για να ανακουφιστεί το μάτι και να μην μένει ξερό. Προσωπικά, οι φακοί επαφής αποτελούν την τελευταία λύση, γιατί αλλοιώνουν τον κερατοειδή(ακόμα και βάζουμε δάκρυα τακτικά), προκαλούν τραυματισμούς και μολύνσεις, και οι περισσότεροι χρήστες φακών δεν τηρούν τους κανόνες σωστής εφαρμογής και υγιεινής. Αν κάποιος δεν θέλει να αλλοιώσει καθόλου το μάτι του, ας κάνει γυαλιά. Αλλιώς, ας σκεφτεί την διαθλαστική χειρουργική, γιατί η αλλοίωση του κερατοειδούς είναι μικρότερη, και μια σωστή διαθλαστική επέμβαση με προσεκτικό προεγχειρητικό έλεγχο περιλαμβάνει μικρότερο ρίσκο μόλυνσης ή μακροχρόνιων επιπλοκών.
ΔΙΑΘΛΑΣΤΙΚΗ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ
Η διαθλαστική χειρουργική είναι μια σχετικά καινούργια μέθοδος διόρθωσης των διαθλαστικών ανωμαλιών σε σύγκριση με τις παραπάνω, χρησιμοποιείται όμως εδώ και αρκετά χρόνια ώστε να έχουν μειωθεί στο ελάχιστο οι επιπλοκές και να προσφέρει γρήγορη, μόνιμη και σταθερή βελτίωση της όρασης χωρίς πόνο ή έντονη δυσφορία, είτε πρόκειται για μυωπία, υπερμετρωπία ή αστιγματισμό. Υπάρχουν 2 διαφορετικές βασικές μέθοδοι (PRK, LASIK) που χρησιμοποιούνται ανάλογα με τα δεδομένα, την διάθλαση, τον προεγχειρητικό έλεγχο, τον χειρουργό και το μηχάνημα που έχει στην διάθεσή του. Σκοπός της διαθλαστικής επέμβασης, είναι να διορθωθεί η διαθλαστική ανωμαλία, ώστε να μην χρειάζεται να φοράει γυαλιά ο ασθενής. Αυτό επιτυγχάνεται με την αλλαγή της καμπυλότητας του κερατοειδούς (με την χρήση excimer laser), ώστε η εικόνα να πέφτει ακριβώς πάνω στον αμφιβληστροειδή και ο ασθενής να βλέπει καθαρά. Προσωπικά, η μέθοδος που προτιμώ να χρησιμοποιώ (εφόσον είναι εφικτό μετά από λεπτομερή προεγχειρητικό έλεγχο), είναι η LASIK-FemtoLASIK (Laser In Situ Keratomileusis): πρώτα, ανοίγουμε τον κερατοειδή δημιουργώντας έναν κρημνό (flap). Αυτό γίνεται με χρήση laser μικροκερατόμου (FemtoLASIK). Μετά χρησιμοποιούμε ένα διαφορετικό laser για να αλλάξουμε την καμπυλότητα του κερατοειδούς και να διορθώσουμε την διάθλαση. Μόλις τελειώσουμε, κλείνουμε το flap του κερατοειδούς προσεκτικά. Δεν χρειάζονται ράμματα, και μετά από λίγα λεπτά όλα έχουν τελειώσει! Όλη η διαδικασία γίνεται με τοπική αναισθησία (σταγόνες) και διαρκεί λίγα λεπτά. Η αποκατάσταση της όρασης γίνεται πολύ γρήγορα. Μέσα στις πρώτες 24 ώρες η όραση καθαρίζει, και ο ασθενής μπορεί να γυρίσει στην δουλειά του μετά από 2-3 μέρες. Στην μυωπία και στον αστιγματισμό μέσα στην πρώτη εβδομάδα η όραση έχει αποκατασταθεί στο μεγαλύτερο μέρος της. Πλήρης αποκατάσταση έρχεται μέσα στον πρώτο μήνα. Στην περίπτωση της υπερμετρωπίας επανέρχεται πρώτα η κοντινή όραση (μέσα στις πρώτες μέρες), και η μακρινή όραση ακολουθεί, με πλήρη αποκατάσταση μετά από 20-30 μέρες. Μετεγχειρητικά, ο ασθενής βάζει αντιβιοτικές σταγόνες για προφύλαξη για έναν μήνα, καθώς και φυσικά δάκρυα για ενυδάτωση, αφού η επέμβαση αφήνει προκαλεί ξηροφθαλμία, η οποία είναι παροδική και σταδιακά υποχωρεί. Καλό είναι όμως ο ασθενής να συνεχίσει τα φυσικά δάκρυα για 2-3 μήνες, για να μην υπάρχουν ενοχλήσεις και να να αποτραπεί η ξηροφθαλμία, έστω και ήπια.
ΔΙΟΡΘΩΣΗ ΠΡΕΣΒΥΩΠΙΑΣ ΧΩΡΙΣ ΓΥΑΛΙΑ. ΕΙΝΑΙ ΔΥΝΑΤΟ?
Χρησιμοποιώντας την ίδια τεχνική με την επέμβαση του καταρράκτη (Φακοθρυψία-Phaco emulsification), μπορούμε να διορθώσουμε την μακρινή αλλά και την κοντινή όραση σε ασθενείς με πρεσβυωπία άνω των 50 ετών. Επειδή θέλουμε να έχουμε άψογο αποτέλεσμα, για την συγκεκριμένη επέμβαση χρησιμοποιούμε ένα ειδικό ρομποτικό laser, και τοποθετούμε έναν ειδικό πολυεστιακό ενδοφακό με την βοήθεια του οποίου ο ασθενής μας μπορεί να δει μακριά, ενδιάμεσα και κοντά! Τα αποτελέσματα είναι πάρα πολύ καλά, και πλέον δεν χρειάζεται να φοράει κάποιος γυαλιά, ούτε για κοντά, ούτε μετά τα 45-50!
